Ryś (Felis Lynx), choć znacznie mniejszy od swych potężnych kuzynów z afrykańskiej sawanny, tropikalnych lasów Azji czy też stepów Syberii, jest silnym i groźnym kotem. Niegdyś przedstawiciele tego gatunku występowali niemal wszędzie, gdzie tylko był las i pożywienie. Dziś te piękne koty stanowią rzadkość. Wieki zaciekłych polowań i utrata naturalnych siedlisk postawiły rysie w obliczu ostatecznej zagłady (...)

Ryś to niezwykły kot zamieszkujący niegdyś lasy Europy, północnej Azji i Ameryki (gdzie występuje także jego odmiana, ryś rudy zwany po amerykańsku "Bobcat"). Dziś ma swoje siedliska tylko na nielicznych obszarach. Czasami spotyka się go w niedostępnych górzystych rejonach Euroazji i na południu, w górach Hiszpanii. Stosunkowo łatwo spotkać rysia w Skandynawii, zwłaszcza w Szwecji, gdzie zwierzęta żyją w harmonii z ludźmi, nie obawiając się ich. Najwięcej jednak rysiów, żyje na Syberii oraz w gęstych dziewiczych lasach Kanady i Alaski. Występują w rozległych lasach iglastych lub mieszanych, zarówno na nizinach jak i wyżynach. W górach terytorium i siedlisko rysia może mieścić się na wysokości dochodzącej aż do 2000 m. n. p. m. Z kolei ryś rudy żyje na trzęsawiskach, w rejonach suchych i kamienistych, pokrytych zaroślami, a nawet pustyniach wśród kaktusów. W Polsce ryś występuje jedynie w Puszczy Augustowskiej, Białowieskiej, a także w Bieszczadach i Karpatach. Warto wspomnieć, że jest to największy dziki kot żyjący na wolności w naszym kraju. Terytorium każdego rysia obejmuje ogromny obszar ok. 1800 hektarów, choć zdarza się, że może sięgnąć nawet 3000 hektarów (sic!) W jego obrębie od świtu do zmierzchu ryś przemierza od 8 do 20 km. Zawsze chodzi tymi samymi ścieżkami, ale odpoczywa w różnych miejscach. Znakowanie tak wielkiego obszaru odbywa się w tradycyjny dla kotów sposób. Na suchych, miękkich drzewach ryś ostrzy pazury, pozostawiając w nich głębokie ślady, będące swego rodzaju "wizytówką" i zarazem znakiem ostrzegawczym dla intruzów.

Tajemniczy Ryś nieustannie patroluje swoje wielkie terytorium

Podobnie jak puma, tak i ryś zaliczany jest do rodziny kotów małych, choć długość jego ciała sięgająca niejednokrotnie 130 cm (przeciętnie 70 cm) oraz wysokość (w kłębie) ok. 75 cm zdają się temu zaprzeczać. Ryś ma jednak specyficzny sposób życia, typowy dla małych kotów. Dźwięki, jakie wydaje, podobne są do głosu kota domowego. Jednak jego głos jest bardziej donośny i przy tym lekko ochrypnięty. Mruczeniem ryś okazuje zadowolenie, a prychaniem i parskaniem gniew lub zaniepokojenie. Przybiera wówczas typowo kocią postawę bojową. W tym miejscu należy zaznaczyć, że ryś jak na swój niski wzrost i niezbyt dużą masę ciała (maksymalnie 20 kg) jest bardzo bojowy i odważny. W obronie własnej lub młodych może zaatakować nawet wilka lub niedźwiedzia. Jest przy tym prawdziwym indywidualistą-samotnikiem, a w swoim zachowaniu nie liczy się z nikim ani z niczym. Wśród rodziny Felidae, ryś wyróżnia się swoim charakterystycznym wyglądem. Ma krótki ogon, długie nogi (zwłaszcza tylne) i krótkie, szpiczaste uszy zakończone frędzelkami włosów, dzięki którym jego słuch jest dużo lepszy względem innych kocich pobratymców. Futro rysia jest doskonale przystosowane zarówno do wysokich jak i bardzo niskich temperatur, w tym także do przebywania na śniegu. Oczy tego kota są duże, najczęściej o barwie szaro-zielonej. Zimą, samce mają bardzo wyraźne bokobrody. Umaszczenie (najczęściej koloru jasno-brązowego) pełne ciemnych plamek zależy od regionu, w którym dany ryś występuje. Jak każdy szanujący się kot, ryś bardzo dba o czystość swego ciała. Długie i staranne zabiegi higieniczne przeprowadza co najmniej kilka razy dziennie. Oczywiście nie przepada za wodą, ale gdy z jakiś względów się w niej znajdzie, zasługuje na miano znakomitego pływaka. Wspaniale wspina się na drzewa i porusza po ziemi, przy czym skacze zwinnie i daleko. Jest przy tym wielkim śpiochem. Lwią częścią jego dobowego rytmu życia stanowi bardzo długi odpoczynek (zazwyczaj za dnia).

Jak na swoją wielkość, rysie są niezwykle odważne i bojowe. Potrafią bezpardonowo zaatakować nawet niedźwiedzia (oczywiście we własnej obronie). Nie liczą się z nikim. Są indywidualistami w każdym centymetrze. Gdyby nie ich specyficzny sposób bycia, z całą pewnością należałyby do kotów dużych. Tak jednak nie jest i rysie wraz z pumami są największymi kotami małymi na Ziemi.

Ryś prowadzi głównie nocny tryb życia (zimą, bardzo często bywa aktywny także w dzień). Wówczas najczęściej poluje lub patroluje swoje terytorium. Bez trudu porusza się nie tylko w blasku księżyca, lecz także w kompletnych ciemnościach. Żeby dostrzec w takich warunkach swą ofiarę, ryś potrzebuje sześć razy mniej światła niż człowiek. Jego oczy pod siatkówką mają specjalną błonę. Działa ona jak lustro, silnie odbijając światło, które maksymalnie pobudza komórki siatkówki. Dlatego, kiedy w ciemności ryś patrzy wprost przed siebie, jego oczy połyskują niczym szklane kuleczki. Dzięki temu potrafi wypatrzyć mysz z odległości 75 metrów, a zająca aż z 300 metrów, czyli z odległości trzykrotnie przekraczającej długość boiska piłkarskiego. Podobnie jak każdy inny kot, także i ryś ma bardzo dobry słuch, wzrok, zmysł dotyku i przeciętny węch. Z odległości 50-60 metrów słyszy zająca, który obgryza delikatną gałązkę! Swój doskonały słuch zawdzięcza gęstej sierści po bokach głowy i wystającym z uszu pędzelkom włosów, które skupiają i potęgują najcichsze dźwięki jak czułe anteny radarów obserwacyjnych. Chociaż budowa jego ciała pozornie wydaje się niezgrabna, to nie wpływa negatywnie na szybkość, zwinności i refleks. Bez żadnych problemów wspina się na wysokie drzewa, potrafi chwytać w locie ptaki, wykonując przy tym wielometrowy skok (nawet z miejsca!). Złapane ptaki lub gryzonie przyciska do ziemi, królika zabija ugryzieniem w kark, zaś większe ofiary zwyczajnie dusi. Do swojej ofiary zbliża się bezszelestnie, a następnie błyskawicznie rzuca się na nią zadając decydujący cios. Ryś ma stosunkowo małe serce i jest - podobnie jak gepard - krótkodystansowcem. W związku z tym nigdy nie goni swojej zdobyczy dalej niż na odległość 20 metrów. Bez wątpienia ryś jest niezwykle silny i sprawny. Ważący około dwudziestu kilogramów osobnik potrafi schwytać i zabić znacznie większe od siebie zwierzę, jak np. jelenia, renifera, a także młodego łosia. Czasami dochodzi nawet do starcia rysia z potężnym, dominującym samcem dzika, ale wynik tego typu pojedynku nie zawsze jest pomyślny dla kota. Dorosły dzik niejednokrotnie może poważnie zranić, a nawet zabić rysia przy pomocy swoich ostrych kłów-szabli. Tego typu walki należą jednak do rzadkości. Ryś pozostaje zatem nie koronowanym władcą puszczy.